Η ενδοοικογενειακή βία, δηλαδή η βία μεταξύ των μελών της οικογένειας μέσα στο σπίτι, δεν αποτελεί μια ιδιωτική υπόθεση, αλλά ένα σκοτεινό κοινωνικό φαινόμενο, το οποίο δεν άφησε ασυγκίνητο τον Έλληνα νομοθέτη. Ο ειδικός ποινικός νόμος 3500/2006 για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας, ο οποίος εξακολουθεί να ισχύει και μέχρι σήμερα, εμπεριέχει κάθε μορφή ασκήσεως βίας μεταξύ των μελών της οικογένειας. Ο νόμος επιδιώκει να καταστήσει ομαλότερη τη συμβίωση των μελών της οικογένειας, να εξαλείψει το φόβο και την απόκρυψη της βίας και με το φόβο της δημοσιοποίησης και της αυστηρότερης τιμωρίας να παράσχει αυξημένη προστασία στον ασθενέστερο από αυτά μέλη. Ως ενδοοικογενειακή βία θεωρείται η τέλεση αξιόποινης πράξης σε βάρος μέλους της οικογένειας του νόμου αυτού. Ο νομοθέτης διευρύνει μάλιστα τα όρια του κλασικού ορισμού υπό την στενή έννοια του οικογενειακού δικαίου, η οποία οικογένεια στο νόμο 3500/2006 περιλαμβάνει τους συζύγους και τα ανήλικα και άγαμα παιδιά τους, διευκολύνοντας με αυτόν τον τρόπο την εφαρμογή των διατάξεων σε ένα ευρύτερο πλαίσιο περιπτώσεων.
Η ενδοοικογενειακή βία δεν τελείται από οποιοδήποτε δράστη, αλλά από άτομα προς τα οποία το θύμα έχει απόλυτη εμπιστοσύνη και στα χέρια των οποίων μάλιστα έχει εναποθέσει την εξέλιξη της ζωής του. Τους γονείς του, το σύντροφό του, και εν γένει ανθρώπους που τους θεωρεί δικούς του και σίγουρα πάντως, όχι ξένους. Παρόλο που πρόκειται για φαινόμενο με τεράστιες προεκτάσεις σε παγκόσμια κλίμακα το οποίο μάλιστα δεν είναι καθόλου καινούργιο ακόμη και την σημερινή σύγχρονη κοινωνία που ζούμε, η δημοσιοποίηση του αποτελεί ακόμη ταμπού και δεν καταγγέλλεται όσο συχνά τελείται. Η ενδοοικογενειακή βία περιλαμβάνει πολλές μορφές μεταξύ των οποίων η άσκηση σωματικής βίας, η σεξουαλική, η ψυχολογική, η συναισθηματική βία αλλά και η λεκτική βία. Μορφή βίας ωστόσο είναι και η απομόνωση και η αδιαφορία που μπορεί να εκφράζεται μόνο με τη σιωπή ενός μέλους της οικογένειας. Ακόμα στην έννοια της ενδοοικογενειακής βίας εμπίπτει και η οικονομική βία που εκφράζεται με τη στέρηση των ίδιων οικονομικών πόρων των μελών της οικογένειας.
Με την καθιέρωση των διατάξεων του νόμου 3500/2006, ο Έλληνας νομοθέτης τυποποίησε, υπό την εκδοχή αυτή απαραίτητες νομικές υποστάσεις, τις μορφές δηλαδή της εγκληματικής συμπεριφοράς, οι οποίες εκδηλώνονται στο πεδίο λειτουργίας της οικογενειακής ζωής. Συμφώνως δε προς το κείμενο της αιτιολογικής εκθέσεως του οικείου νόμου, ως σκοπός του τελευταίου καθορίζεται η παροχή νομοθετικής προστασίας, πρωτίστως μεν για τις γυναίκες – θύματα της ενδοοικογενειακής βίας, αλλά και πέραν αυτού για έναν ευρύτερο κύκλο προσώπων, όπως τα παιδιά τους υπερήλικους, τους ανήμπορους και άλλα. Ειδικότερα τώρα ως αξιόποινες συμπεριφορές αναγνωρίζονται εκείνες οι οποίες εκδηλώνονται μέσα στην οικογένεια και προσβάλλουν τη σωματική ακεραιότητα και υγεία άρθρο 6, την προσωπική ελευθερία άρθρο 7, τη γενετήσια ελευθερία άρθρο 8, και τη γενετήσια αξιοπρέπεια άρθρο 9.
Η ενδοοικογενειακή βία συνίσταται τόσο στις φυσικές επιθέσεις, όσο και σε άλλες συμπεριφορές οι οποίες βλάπτουν ένα συγκεκριμένο πρόσωπο όπως για παράδειγμα ψυχολογικές, μέσω της συναισθηματικής κακομεταχείρισης, της οικονομικής αποστέρησης, της οικιακής αιχμαλωσίας και των απειλών εναντίον μελών της οικογένειας. Στην ενδοοικογενειακή βία εντάσσονται οι σκόπιμες επιθέσεις που έχουνε σκοπό την πρόκληση ενός ψυχικού πόνου ή σωματικής βλάβης σε μέλη τα οποία είναι θύματα της οικογένειας. Πολλές φορές η ενδοοικογενειακή βία συνδυάζει την παραδοσιακή μορφή βίας, δηλαδή ανθρωποκτονία, βιασμό, επίθεση, απειλή με καταστάσεις ενδοοικογενειακού χαρακτήρα οι οποίες υφίστανται καιρό, όπως για παράδειγμα η σεξουαλική παρενόχληση, η ομηρεία, ο εκφοβισμός οι οποίες αναδύονται τόσο μέσα σε μια οικογένεια όσο και σε μια ερωτική σχέση.
Στην ενδοοικογενειακή βία τις περισσότερες φορές το θύμα συμβιβάζεται με μια αφόρητη κατάσταση, αρνείται να αντιδράσει, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις δημιουργείται και ισχυρός συναισθηματικός δεσμός μεταξύ αυτού και του δράστη.
Ως ενδοοικογενειακή βία ορίζεται κάθε σωματική, σεξουαλική ή ψυχολογική βία που ασκείται σε βάρος του θύματος από τον νυν ή πρώην σύντροφο ή άλλα μέλη της οικογένειας νόμος 3500/2006. Σύμφωνα με το άρθρο 7 του νόμου 3500/2006, το μέλος της οικογένειας το οποίο εξαναγκάζει άλλο μέλος χρησιμοποιώντας βία ή απειλή με σπουδαίο και άμεσο κίνδυνο σε πράξη παράλειψη ή ανοχή χωρίς το θύμα να υποχρεούται προς τούτο, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον 6 μηνών, ανεξάρτητα από το αν το απειλούμενο κακό στρέφεται εναντίον του ίδιου του θύματος ή κάποιου από τους οικείους του, υπό την έννοια της ππερίπτωσης β του άρθρου 13 του ποινικού κώδικα.
Προκειμένου να στοιχειοθετηθεί η ως άνω διάταξη, η αντικειμενική της υπόσταση απαιτεί την έννοια της βίας ή της απειλής που υφίσταται το θύμα και το εξαναγκάζει σε πράξη, παράλειψη ή ανοχή. Δηλαδή μπορεί να πραγματοποιηθεί με χρήση τόσο της απόλυτης βίας όσο και της ψυχολογικής βίας, της σωματικής βίας χωρίς ανάπτυξη υλικής διάστασης, αλλά και της βίας κατά πραγμάτων.
Τα περισσότερα θύματα χρησιμοποιούν διαφορετικές στρατηγικές για την απόκριση των βιαιοπραγιών σε βάρος τους, οι οποίες κυμαίνονται από την αποφυγή εμπλοκής του σε ενδοοικογενειακές συγκρούσεις καταστάσεις έως τη συγχώρεση του δράστη και τη λήθη του βίαιου επεισοδίου.
Υπό την ώθηση των σύγχρονων κοινωνικοπολιτικών επιταγών και την καταπολέμηση του φαινομένου της ενδοοικογενειακής βίας, ο Έλληνας νομοθέτης κινήθηκε αποφασιστικά προς τη δημιουργία ενός αποτελεσματικού και ενίοτε αυστηρού νομοθετικού πλαισίου. Το υφιστάμενο δικαστικό σύστημα για την καταπολέμηση της βίας στην οικογένεια είναι αναμφίβολα εναρμονισμένο με τις αρχές ενός προηγμένου κοινωνικού κράτους δικαίου. Τούτο δε ακόμα παρά τις κατά καιρούς επιφυλάξεις, οι οποίες εξακολουθούν να εκφράζονται για επιμέρους όψεις του οικείου νομοθετήματος, ήτοι του νόμου 3500/2006. Ωστόσο οι στατιστικές αναφορές τόσο διεθνώς όσο και στη χώρα μας καταδεικνύουν ότι το νοσηρό αυτό κοινωνικό φαινόμενο εξακολουθεί να παρατηρείται σε μεγάλη μάλιστα έκταση.
Η καταπολέμηση του προβλήματος είναι περισσότερο υποχρέωση των θεσμών διαπαιδαγώγησης των νέων γενεών, καθώς και η εξουδετέρωση των αιτίων, τα οποία γεννούν και αναπαράγουν στο διηνεκές τα φαινόμενα βίας μέσα στην οικογένεια. Και ασφαλώς είναι περισσότερο υπόθεση κοινωνικής ιδεολογίας και πολιτισμικού προσανατολισμού η εξάλειψη των μορφών αρνητικής και αξιόποινης συμπεριφοράς. Είναι, δηλαδή, σε τελευταία ανάλυση, μια υπόθεση υψηλής προτεραιότητας και άμεσης στόχευσης εκ μέρους της πολιτείας.
Βιβλιογραφία
Ποινική Δικαιοσύνη, Η έννοια της ψυχολογικής βίας στην ενδοοικογενειακή βία, σελ. 1668-1672, Αναστασία-Μαρία Δημοπούλου, Εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, Δεκ 2021
Εγκληματολογία, Ενδοοικογενειακή βία: Η πιο αποτρόπαια μορφή βίας, σελ. 54 – 65 Αθανασία Συκιώτου, Εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, Φεβ 2014
Εγκληματολογία, Το νομοθετικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας στο ελληνικό ποινικό δίκαιο, σελ. 98-101, Νικόλαος Δημητράτος, Εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, Φεβ 2014.