Όπως είναι γνωστό, το Σύνταγμα του 1975 προνοεί για την προστασία του περιβάλλοντος, φυσικού, αστικού και πολιτιστικού. Έχουν περιληφθεί, κυρίως στο άρθρο 24, διατάξεις, οι οποίες, όπως ερμηνεύονται παγίως από τη νομολογία του Συμβουλίου της Επικράτειας, περιέχουν δεσμεύσεις και επιταγές προς το νομοθέτη και τη Διοίκηση. Με τις διατάξεις αυτές, μεταξύ άλλων, επιβάλλεται η χωροταξική και πολεοδομική οργάνωση της χώρας και, μάλιστα, διαγράφεται πλαίσιο ειδικότερων ρυθμίσεων και διαδικασιών προκειμένου να καταστεί εφικτή η εφαρμογή των πολεοδομικών σχεδίων. Σε συμμόρφωση προς τις επιταγές αυτές εκδόθηκαν, σε σύντομο σχετικά χρόνο μετά την έναρξη ισχύος του Συντάγματος, δύο σημαντικά νομοθετήματα. Στον τομέα της χωροταξίας ο Ν 360/1976 «Περί χωροταξίας και περιβάλλοντος», ο οποίος έτυχε πολύ μικρής εφαρμογής, και στον τομέα της πολεοδομίας ο Ν 947/1979 «Περί οικιστικών περιοχών», ο οποίος έμεινε κατουσίαν ανεφάρμοστος. Λίγο αργότερα η πολεοδομική νομοθεσία αναμορφώθηκε με ενδιαφέροντα νομοθετήματα, ορισμένες διατάξεις των οποίων αμφισβητήθηκαν αρχικά και αποτέλεσαν αντικείμενο δικαστικών διενέξεων, εκ των υστέρων όμως κρίνεται ότι είχαν θετικά αποτελέσματα. Πρόκειται για το ΠΔ 81/1980 «Περί ειδικών χρήσεων γης και ανωτάτων μεγεθών επιτρεπομένης εκμεταλλεύσεως οικοδομήσιμων χώρων», τον Ν 1337/1983 «Επέκταση των πολεοδομικών σχεδίων, οικιστική ανάπτυξη και σχετικές ρυθμίσεις», και τον Ν1577/1985 «Γενικός Οικοδομικός Κανονισμός».
Τα πρώτα αυτά νομοθετήματα της μεταπολιτευτικής περιόδου μπορούν να χαρακτηριστούν πρωτοπόρα διότι εισήγαγαν νέους θεσμούς και διαδικασίες μετά από το εμβληματικό ΝΔ της 17.7./16.8.1923 «Περί σχεδίων πόλεων, κωμών και συνοικισμών του Κράτους και οικοδομής αυτών», με βάση το οποίο πολεοδομήθηκαν πόλεις και οικιστικές περιοχές επί ένα περίπου αιώνα και το οποίο αποτελεί τη νομική βάση για τη ρύθμιση, μέσω των προεδρικών διαταγμάτων που εκδόθηκαν κατ’ εξουσιοδότησή του, της δόμησης σε περιοχές εκτός σχεδίου. Μετά τα πρώτα αυτά νομοθετήματα, η νομική φιλολογία σε θέματα χωροταξίας και πολεοδομίας αναπτύχθηκε σημαντικά και εξελίχθηκε με γρήγορα βήματα, κυρίως κατά την τελευταία εικοσιπενταετία. Σε μία πρώτη περίοδο, από τα μέσα περίπου της δεκαετίας 1990, η εξέλιξη συνίσταται κυρίως στην ανάπτυξη της νομολογίας του Συμβουλίου της Επικράτειας, με την οποία διαμορφώθηκαν ειδικότεροι κανόνες χωροταξίας και πολεοδομίας είτε με ευθεία εφαρμογή των συνταγματικών διατάξεων είτε με σύμφωνη προς το Σύνταγμα ερμηνεία υφιστάμενων διατάξεων της νομοθεσίας. Σε μεγάλο βαθμό, η νομολογία αυτή οδήγησε στις νομοθετικές ρυθμίσεις που ακολούθησαν. Η νομολογία π.χ., κατά την οποία η έλλειψη χωροταξικού σχεδιασμού είχε πρακτικές συνέπειες ως προς τη δυνατότητα άσκησης ορισμένων δραστηριοτήτων, κατέστησε αναγκαία την ενεργοποίηση του χωροταξικού σχεδιασμού. Στη συνέχεια της πληθωρικής και δυναμικής νομολογίας της περιόδου αυτής εκδόθηκε, το 1999, ο Ν 2742/1999 «Χωροταξικός σχεδιασμός και αειφόρος ανάπτυξη και άλλες διατάξεις», και ακολούθως, κυρίως από τις αρχές του αιώνα, ψηφίστηκαν σημαντικά νομοθετήματα, με τα οποία αναμορφώθηκε πλήρως η νομοθεσία για τη χωροταξία, καθώς και η πολεοδομική νομοθεσία.
Ενόψει των νομοθετικών και νομολογιακών αυτών εξελίξεων παρουσιάστηκαν πολλές επιστημονικές εργασίες, κυρίως με τη μορφή μονογραφίας ή άρθρου και σχολιασμού δικαστικών αποφάσεων στα αναγνωρισμένου κύρους νομικά περιοδικά και επιθεωρήσεις γενικής ύλης, καθώς και στις εξειδικευμένες σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος, χωροταξίας και πολεοδομίας νομικές επιθεωρήσεις.
Το δίκαιο της χωροταξίας και της πολεοδομίας έχει ιδιαιτερότητες. Ανάγει σε νομικούς κανόνες έννοιες τεχνικές, περιέχει κανονιστικά κείμενα εκδιδόμενα από κυβερνητικά και άλλα διοικητικά όργανα που δεν εντάσσονται στους κλασσικούς τύπους διοικητικών πράξεων και στη διάκρισή τους σε κανονιστικές και ατομικές. Είναι και ένα δίκαιο διαρκώς εξελισσόμενο, αν ληφθεί υπόψη ότι στην ύλη του δεν περιλαμβάνονται μόνο τα βασικά νομοθετήματα που θέτουν το γενικό πλαίσιο χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού, ανεξαρτήτως του γεγονότος ότι και αυτά ακόμη είναι ευμετάβλητα. Γενικότερα, η παρουσίαση του δικαίου αυτού είναι έργο δυσχερές.
(πηγή) Δίκαιο Χωροταξίας & Πολεοδομίας, Γεωργία Γιαμμακούρου, εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη Αθήνα 219.
